Συμφωνα με τη φροϋδικη θεωρια, ο ψυχικος μας κοσμος αποτελειται απο δυο βασικα μερη. Απο αυτα, το εξωτερικο - το πιο γνωστο σε μας μερος - ειναι το συνειδητο, με το οποιο λειτουργουμε στη συνηθισμενη κατασταση της εγρηγορσης. Οταν συζηταμε με καποιον αλλον, οταν επεξεργαζομαστε ενα μαθηματικο προβλημα ή επιδιορθωνουμε ενα αυτοκινητο, εργαζομαστε με το συνειδητο μερος του νου μας. Οταν τωρα ειμαστε απορροφημενοι πληρως με ενα καλο μυθιστορημα, ονειροπολουμε μια προσφατη εμπειρια μας, ονειρευομαστε, κανουμε διαλογισμο ή ακομα πανικοβαλλομαστε, παρασυρομαστε απο εναν οχλο, τοτε λειτουργουμε με το δευτερο μερος του νου μας, το υποσυνειδητο, τον πιο βαθυ, αποκρυφο και ουσιαστικα αγνωστο εαυτο μας. Το υποσυνειδητο ειναι η εδρα των ενστικτων, των παρορμησεων, των συγκινησεων, της φαντασιας, της μνημης, των συνηθειων και τις διαισθησης. Για μερικους, ειναι και ο δρομος προς την υπερσυνειδηση. Αυτο ρυθμιζει επισης τις αυτονομες σωματικες λειτουργιες μας. Καθε σημαντικη προσωπικη μεταμορφωση, θεραπευτικη ή οχι, προκυπτει απο μια αλλαγη στο υποσυνειδητο.

Στη διαρκεια του μεγαλυτερου μερους της καθημερινης μας ζωης, ειμαστε σε επαφη με το συνειδητο τμημα του νου μας, ενω οι υποσυνειδητες δραστηριοτητες, αθεατες, ρυθμιζουν τις σωματικες λειτουργιες μας, οπως το αυτονομο νευρικο συστημα και το κυκλοφορικο συστημα. Το υποσυνειδητο μπορει να κληθει σε δραση σε ορισμενες επειγουσες καταστασεις, αλλα γενικα παιζει το ρολο ενος "αυτοματου πιλοτου", ειτε ειμαστε ξυπνιοι ειτε κοιμισμενοι.

Ειναι αδυνατον να διατηρησουμε ολες τις εμπειριες μας στο συνειδητο. Σε μια τετοια περιπτωση, θα ειχαμε το προβλημα του Ρωσου ρεπορτερ Σερεσεβσκι, ο οποιος δεν ξεχναγε ποτε τιποτα. Ο Σερεβερσκι δεν μπορουσε να συνθεσει τις λεπτομερειες σε γενικοτερες ή να τις οργανωσει ολες μαζι στο μυαλο του. Με τα χρονια, οι μνημες συνεχισαν να συσσορευονται, μεχρι που τον κατεκλυσαν εντελως. Η παραμικρη νυξη του προκαλουσε εκατονταδες συνειρμους και δεν μπορουσε να κανει τη δουλεια του, να διαβασει ή ακομη να ακολουθησει μια απλη συζητηση. Μεχρι το τελος της ζωης του, το μονο που μπορουσε να κανει ηταν να ταξιδευει απο πολη σε πολη, επιδεικνυοντας το παραξενο ταλεντο του να απομνημονευει σχεδον τα παντα.

Επομενως, για να λειτουργουμε ισορροπημενα, θα πρεπει ορισμενες εμπειριες μας να κρατουνται στο παρασκηνιο. Συμφωνα με ορισμενες αποψεις, η μνημη ολων οσων εχουμε βιωσει μεχρι τωρα πρεπει να ειναι αποθηκευμενη στο υποσυνειδητο μας και να ειναι προσπελασιμη, αν ξερουμε τον τροπο. Αυτο μας φερνει στο νου την εννοια του "συλλογικου ασυνειδητου" του Γιουνγκ ή των "Ακασικων Αρχειων" του εσωτερισμου, τη μεγαλη αυτη αποθηκη πληροφοριων για ολα οσα εχουν συμβει - μερικοι λενε και για οσα προκειται να συμβουν - την οποια μπορουμε να προσπελασουμε μεσω του υποσυνειδητου μας. Υπαρχουν αρκετοι τροποι για να ερθουμε σε επαφη με το υποσυνειδητο μας οπως ο χορος, η μουσικη, τα ναρκωτικα και η υπνωση. Ολοι αυτοι εχουν το κοινο χαρακτηριστικο οτι χρησιμοποιουν μια μεταλλαγμενη κατασταση συνειδησης για να παρακαμψουν το συνειδητο και να μας συνδεσουν με το υποσυνειδητο.

Συμφωνα με τον Φρουντ, το υποσυνειδητο εκδηλωνεται με τρεις διαφορετικους τροπους:

1) Με τα ονειρα
2) Με τους αυτοματους συνειρμους (συσχετισεις πραγματων ή εντυπωσεων μεταξυ τους) και
3) Με την ψυχοπαθολογια της καθημερινης μας ζωης (π.χ. κλειστοφοβια , αγοραφοβια, νευρωσεις, υστερισμοι κ.λπ.)

Ακομα ομως και μερικα σημαντικα γεγονοτα μπορει να απωθηθουν στο υποσυνειδητο, αν δεν γινουν για καποιο χρονικο διαστημα αποδεκτα απο το συνειδητο. Αυτο συμβαινει ιδιαιτερα κατα την παιδικη ηλικια, οταν το συνειδητο δεν ειναι τοσο ανεπτυγμενο ουτε εχει αναπτυχθει ακομα η ικανοτητα της διακρισης. Αρκετα γεγονοτα που συμβαινουν σε αυτα τα χρονια επηρεαζουν συχνα την κατοπινη μας συμπεριφορα. Αν, για παραδειγμα, ειχε κλειδωθει καποιος - αθελα του - οταν ηταν πολυ μικρος, μεσα σε μια ντουλαπα, μπορει να παρουσιασει αργοτερα ως ενηλικος κλειστοφοβια, χωρις να θυμαται το ιδιο το γεγονος, το οποιο ειχε απωθηθει τοτε στο υποσυνειδητο. Η τραυματικη δηλαδη εμπειρια του παρελθοντος μπορει να τον κανει να νιωθει πανικο καθε φορα που μπαινει σε ενα ασανσερ ή σε εναν αλλο κλειστο χωρο.

Το υποσυνειδητο δρα συνεχως πανω στο συνειδητο και επηρεαζει τη συμπεριφορα του. Πολλες ανεξηγητες ή παραξενες πραξεις, συμπεριφορας και ψυχολογικες καταστασεις μας οφειλονται στη δικη του επιδραση. Η επιδραση αυτη ειναι πολυ πιο εντονη οταν ειμαστε στην περιοχη του λυκοφως, αναμεσα δηλαδη στο συνειδητο και στο υποσυνειδητο, οπου αυτα τα δυο μερη επικοινωνουν αμεσα μεταξυ τους, οπως στον υπνο, τη μεθη, τη ναρκωση, την υστερια, το παραληρημα, το διαλογισμο ή την υπνωση.